به گزارش
زاهدانه، تالاب بین المللی هامون یکی از تالاب های مهم دنیا و بزرگترین دریاچه آب شیرین در سراسر فلات ایران محسوب می شود که با مساحتی حدود 5700 کیلومتر مربع در منطقه کویری و بیابانی شرق کشور، در استان سیستان و بلوچستان، واقع شده است، اين درياچه از سه بخش به نام های هامون پوزک، هامون صابری و هامون هيرمند تشكيل شده است.
درياچه ای که لقب هفتمين تالاب بين المللی جهان را یدک می کشید روزگاری پذیرای بیش از یک میلیون پرنده مهاجر، انواع ماهیان آبزی و منبع درآمد برای صیادانی بود که از طریق آن امرار معاش می کردند. اکنون از آن دریاچه یک بستر خشک و تفتیده باقی مانده و کشاورزان و دامدارانی که نتوانستند دام‌های خود را در این شرایط پرورش دهند مجبور به مهاجرت شدند زیرا نه تنها روستاهایشان در اثر هجوم شن‌های روان دریاچه قابل سکونت نبود بلکه تامین معاش زندگی آنان با مشکل مواجه شد.
کم آبی هایی که از سال 76 هامون را در بر گرفت، اکنون قریب به 18 سال است که میهمان مردم این دیار است، خشکسالی های پی در پی این تالاب که باعث افزایش بادهای 120 روزه در سیستان شد، مردم این خطه از کشور را با مشکلات متعدد اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی مواجه کرد.
خشكسالی های سال های اخير و عدم پايبندی افغان ها به رای كميسيون دلتا ( كميسيون دلتا متشكل بود از كارشناسان سه كشور كانادا، آمريكا و شيلی كه رویي رودخانه هيرمند كار كارشناسی انجام دادند ) و قرارداد ۱۳۵۱ دولت ايران و افغانستان مبنی بر آزادسازی ۲۶ متر مكعب آب در هر ثانيه در رودخانه هيرمند و ضعف روابط ديپلماتيک دولت ايران در حل اين معضل ، همه این اوامر باعث شد تا امروز هامون چشم انتظار قطره ای از آب هيرمند باشد.
مردم سیستان و بلوچستان که سالها با مهربانی و عطوفت از مهاجران افغانستانی استقبال و میزبانی کردند، هم اینک موردبی مهری همسایه مرزی خود قرار گرفته اند بطوری که قطع آب ورودی رودخانه هیرمند و خشکسالی بیش از یک دهه این تالاب نشان داد که کشور مقابل حق همسایگی را به نحو شایسته ادا نکرد و با ساختن سد کجکی به عنوان بزرگترین سد ساخته شده برروی رودخانه هیرمند در استان هلمند مانع رسیدن آب به این منطقه شد.
کشور افغانستان با توجه به اینکه می دانست گرد و غبار ناشی از خشک شدن هامون جان انسانها را به خطر انداخته ومردم سیستان به دلیل خشک شدن رودخانه هیرمند به ناچار کشاورزی، دامداری و صید و صیادی را از دست داده و با محرومیت رو به رو شده اند، آب جاری در رودخانه هیرمند را پس از ذخیره سازی در پشت سدها و بندها به مزارع خشخاش هدایت می کرد، در صورتی که می توانست بجای هدر دادن آب برای تولید تریاک آن را صرف زیستگاه تعداد زیادی از حیات وحش یا وارد رودخانه هیرمند کند.
قبل از خشک شدن هامون، این تالاب نقش شگرفی در تعدیل آب و هوای منطقه داشت و در زمان وزش بادهای 120 روزه سیستان همچون یک کولر طبیعی عمل می‌کرد. اكنون از آن تالاب بين المللی هامون خبری نيست، مدتهاست كه به بيابانی خشک تبديل شده، مردمانی كه زندگی و معيشت‌شان با نشاط هامون رونق داشت اكنون چشم به همت مسوولان دوخته اند تا شايد به كالبد خشكيده هامون جانی تازه ببخشند؟ اما افسوس كه اين رويا تا كنون رنگ واقعيت به خود نگرفته است وآنها در رویاهایشان، پر آبی هامون را نظاره گرهستند.
سیستانی که در زمانهای نه چندان دوربه عنوان انبار غله ایران شهرت داشت اكنون بادهای 120 روزه در آن به 160 روز رسیده، اکنون بیماری‌های تنفسی و چشمی در منطقه به شدت افزایش یافته و ساکنان سیستان را در صدر جدول مبتلایان به سل در کشور قرار داده است.
پدر علم کویر شناسی ایران در گفت و گو با خبرنگار
زاهدانه در خصوص احیای تالاب بین المللی هامون گفت: باید با واقعیت کنار آمد، اگر قرار است تالاب بین المللی هامون دوباره مثل سابق احیا شود و در آن قایقی تردد کند یا اهالی مشغول دامداری و پرورش گیاهان و آبزیان و ... شوند، احیای مجدد آن بستگی به افغانستان دارد.
پرفسور پرویز کردوانی بیان کرد: هر دولتی که در افغانستان روی کار می آید قول همکاری برای پس دادن حقآبه ایران را می دهد اما زمانی که به ریاست می رسد وعده ها را پشت گوش انداخته و عملی نمی کنند؛ اینها قرار بود در سال 1351 حقابه ایران را روزانه بدهند اما نه تنها این کار را نکردند، بلکه با افزایش کشاورزی، ساختن سد کمال خان و سد کجکی بر روی رود هیرمند مانع ورود آب به ایران شدند.
دکتر کردوانی گفت:علی رغم امکانات فراوان نظیر راه آهن وجاده و... که برای افغانستان فراهم نمودیم این کشور به تعهد خود در قبال ورود آب به ایران عمل نکرد و جای شکر دارد تنها چاه نیمه ها بعلت بارندگی و نزدیکی به سد کمال خان و سدکی پرآب می شوند؛ اما حیات هامون سیستان بستگی به هیرمند دارد که اگر بارندگی در افغانستان شدید شود و سدکمال خان و سدکی پرآب شود احیا خواهد شد درغیراین صورت احیای دوباره هامون امکان پذیرنیست.
وی در ادامه این مطلب افزود: حتی اگر آب از خلیج فارس به این منطقه منتقل شود که این طرح هم بدلیل بعد مسافتی زیاد و شور بودن آب ایده ای نامناسب است، هامون را به منطقه ای نمک زار تبدیل می کند.
پروفسور کردوانی عنوان کرد: چون طوفان های 120 کیلومتری سیستان به تهران نمی رسد، مسئولان به فکر رفع مشکل بر نمی آیند. پیگیری های جدی مسئولان در طی ماه های اخیر در خصوص ریزگردهایی که از عراق وارد تهران می شود یا طوفان های اهواز که فورا در مجلس مورد بررسی و رفع مشکلاتشان بر می آمدند، نشان دادند، چون بادهای سیستان به این سمت نمی آید کمتر مسئولی به فکر رفع مشکلات مردم در این خطه است که با مشکلات تنفسی، چشمی وعفونی دست و پنجه نرم می کنند.
چهره ماندگار علمی کشور با بیان اینکه باد های منطقه سیستان از سمت اقیانوس هند حرکت و در مسیر بیرجند نزدیک حسین آباد و نهبندان شدید می شوند و سپس به منطقه سیستان می رسد، اظهار داشت: چاره کار بادهای 120 روزه سیستان مالچ پاشی نیست بلکه مسئولان باید از نهبندان جایی که باد شدت می گیرد و زمین را می کَند زمین را با سنگ های 250 گرمی فرش کنند تا باد نتواند آن را جدا نماید.
وی استفاده از ماشین های سنگ شکن را چاره رفع این مشکل در منطقه عنوان کرد و افزود: مسئولان باید با این ماشین ها کوه های منطقه نهبندان را بشکنند سپس سنگ ریزه ها را بر روی این منطقه بریزند و با غلتک صاف کنند تا با این عمل یک بار برای همیشه مشکل طوفان های گرد و خاک حل شود.
کردوانی با بیان اینکه بادهای 120 روزه زابل در گذشته که دریاچه هامون آب داشت نعمت بود، ادامه داد: زمین زابل از گرانیت است و قابلیت نفوذ آب در آن وجود ندارد، در گذشته در طول زمستان که بارندگی می شد آب ها بر روی زمین می ماند این باد ها باعث می شد زمین ها خشک شود و کشاورزان بتوانند به راحتی کشاورزی کنند.
وی تصریح کرد: در تابستان که دمای هوا بالای 50 درجه بود مردم سیستان بادگیر های کوتاه و خارخانه درست می کردند و تابستان های خنکی داشتند اما امروزه به دلیل خشکی دریاچه هامون این باد مایه بدبختی مردم سیستان شده است.
کردوانی علت نامگذاری شهر سوخته را تغییر مسیر آب رودخانه هیرمند عنوان کردو افزود: این تغییر جابجایی باعث خشکسالی و مهاجرت مردم شد.
پدرعلم کویرشناسی ایران تنها راه حل احیای تالاب بین المللی هامون را صحبت و مذاکره با افغانستان بیان کرد تا بتوان حقآبه ایران را پس گرفت.
دکترمحمد رضا میرادی متخصص بیماری های داخلی نیز در گفت و گو با خبرنگار
زاهدانه در خصوص عواقب خشکسالی و طوفان های گرد و خاک در سیستان اظهار داشت: خشکیدگی تالاب هامون تبعاتش تنها دامن دامداران، صیادان و کشاورزان سیستانی را نگرفت، بلکه علاوه بر بیکاری این افراد، موجی از بیماری‌های تنفسی هم در منطقه به راه افتاد که در راس آن بیماری سل قرار دارد.
دکتر میرادی گفت: آلودگی هوا می تواند سبب تشدید بیماری های تنفسی در افراد مبتلا و یا ایجاد برخی بیماری های تنفسی در افراد سالم نظیر بیماری های سل ،آسم و مشکلات ریوی شود.
متخصص بیماری های داخلی افزود: آلودگی هوا آثار زیانبار متعددی بر جسم و روح افراد به جای می گذارد، به گونه ای که این عوارض حتی سالها افراد را درگیر خود می کند.پدیده ای که بر دستگاه های داخلی بدن همچون دستگاه قلبی و عروقی و تنفسی و همچنین اندام های خارجی مانند چشم و پوست که به طور مستقیم در معرض آلودگی هوا قرار می گیرند، اثرات مخربی دارد.
سخن پایانی:
قریب به 19 سال خشکسالی، بسته شدن مرز و برخاستن طوفان های شن، زندگی در سیستان را برای مردم غیر قابل تحمل کرده است. با توجه به خشکسالی تالاب بین المللی هامون که دیگر امیدی به احیای آن نیست و از طرفی وعده های بدون عمل مسئولان امان مردم را بریده است، هم اکنون مهمترین و تنها خواسته مردم سیستان از دولتمردان، رونق کسب و کار و تجارت در منطقه است که تنها با اعلام منطقه آزاد تجاری امکان پذیر است.
انتهای پیام/
