به گزارش به نقل از
راه دانا؛ رهبر انقلاب در سخنرانی آغازین سال جدید در حرم رضوی با اشاره به موضوع دلواپسی برخی راجع به مذاکرات هسته ای فرمودند: «ممکن است در یک قضیّه‌ای، یک عدّه‌ای دغدغه داشته باشند؛ دغدغه داشتن جرم نیست؛ دلواپس بودن جرم نیست. میتوانند کسانی حقیقتاً نسبت به یک مسئله‌ی مهم و حسّاس کشور، احساس دلواپسی و دغدغه‌مندی کنند؛ هیچ مانعی ندارد..»[1] همچنین در دیدار اخیر با اعضای مجلس خبرگان رهبری، که حاوی نکاتی عمیق و راهبردی در زمینه سیاست خارجی بود، تأکید کردند: « تیم هسته ای که رئیس جمهور محترم انتخاب کرده انصافاً خوب، امین، مورد قبول و دلسوزند و در حال کار و تلاشند اما با وجود این برادرانِ خوب، من نگرانم، چون طرف مقابل حیله گر و اهل خدعه و نیرنگ است و از پشت خنجر می زند...برخی فکر می کنند امریکا با این قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی، احتیاجی به نیرنگ و موذیگری ندارد اما برخلاف این تصور، امریکایی ها به حیله و فریب نیاز فراوانی دارند و الان هم همینگونه عمل می کنند و این واقعیت، ما را نگران می کند... امریکایی ها همیشه در آستانه زمان تعیین شده برای پایان مذاکرات، لحن خود را سخت تر، تندتر و خشن تر می کنند تا اهداف خود را محقق کنند که باید مراقب این حیله بود.»[2]
این در حالیست که چندی پیش اظهار نظری عجیب از سوی یکی از مسؤولین ارشد نظام ایراد شد که جای بسی تأمل داشت. در این بیانات آمده بود: «دلواپسان مذاکرات هسته ای در ایران با نتانیاهو هم زبان شده اند.»[3]
حال گذشته از این قیاس جالب – که با این حساب هماره هر دو دشمنی با هم هم زبان اند! چون هر دو عدم تسلیم در برابر دیگری را خواستارند- پرسش اصلی این است که علت این «دلواپسی» و «نگرانی» -که رهبری انقلاب هم به آن تصریح نموده اند- چیست؟
با دقت در بیانات رهبری انقلاب می توان به مواردی مهم و کلیدی دست یافت. هم چنین نشان دادن اماراتی در رفتار و عملکرد آمریکایی ها از سویی، عدم تدبیر صحیح تیم ایرانی و مسؤولین در روند مذاکرات و نیز عدم مدیریت صحیح دیپلماسی عمومی از سوی دیگر، بر این «نگرانی» صحه میگذارد. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می کنیم:
1. پیشروی طرف مقابل پس از گذشت یک سال و اندی کاملا محسوس است، به طوری که هر روز بر زیاده خواهی های طرف آمریکایی افزوده شده است. به خاطر داریم که وندی شرمن چندی پیش اظهار داشت: »ما با ایرانیان شفاف بودیم و درباره برنامه هسته ای آنها و تحریم های مربوط به آن صحبت می‌کنیم و تحریم‌های بانکی و نفتی حال حاضر مربوط به بحث حقوق بشر و مباحث تروریستی آن‌هاست که هنوز روی میز است«؟
در آخرین اظهار نظرهای مقامات آمریکایی تعلیق ده ساله فعالیت های هسته ای طرح شده، که این گرچه فاقد ارزش حقوقی است، اما با توجه به طرح آن از سوی رییس جمهور و وزیر خارجه آمریکا نوعی خط مشی دهی به مذاکرات و در نتیجه دور شدن از توافق محسوب می شود. اوباما در مصاحبه اخیر خود با رویترز عنوان کرد: « در حقیقت اگر ایران آماده توافق با این مسئله باشد که برنامه هسته‌ای خود را حداقل به مدت ۱۰ سال در سطح فعلی حفظ کند و بخش‌هایی از آن را از سطح فعلی کاهش دهد، اگر ما شاهد موافقت ایران با این شرایط و نیز اقدامات قابل تایید آن باشیم، پس ما به منظور تضمین این مسئله که آنها سلاح هسته‌ای ندارند، هیچ گام دیگری برنمی‌داریم».
از طرفی نامه سناتورهای آمریکایی نمایانگر این ماهیت پلید و نیرنگ باز است که صحت این نگرانی را مبرهن تر می کند. این نامه از این جهت اهمیت دارد که با استقبال و تأیید وزیر امور خارجه آمریکا مواجه شد. این بدان معناست که هیچ یک از تعهدات آمریکا در مذاکرات اعتبار ندارد؛ چرا که وقتی عضو ارشد مذاکره کننده چنین موضع گیری می کند، چگونه می توان به گفته ها و امضای او اعتماد کرد؟ جان کری پس از صدور نامه ۴۷ سناتور در توجیه اقدامات دولت اوباما، صراحتاً در کمیسیون روابط خارجی سنا اعلام می‌دارد: «ما از ابتدا به‌صراحت بیان کرده‌ایم که در مورد برنامه‌ای که به لحاظ حقوقی برای آمریکا الزام‌آور باشد، مذاکره نمی‌کنیم. ما در مورد برنامه‌ای مذاکره می‌کنیم که قابلیت اجرایی شدن (توسط ایران) را داشته باشد». همچنین در جلسه استماع ۲۴ فوریه در کمیسیون تخصیص بودجه گفته بود: «رأی شما (سناتورها) رأیی است که در نهایت برای لغو تحریمها لازم خواهد بود».
باید گفت این اظهار نظر قاطع رهبری معظم انقلاب بود که موجب چرخش اظهارات اوباما و جان کری شد تا حدی که این دو علیه سناتورها موضع گرفته و اقدام آنها را محکوم کردند. کری در کمیته روابط خارجی سنا در واکنش به این نامه گفت:« نامه سناتورهای آمریکا به ایران، اعتماد جهانی به ایالات متحده را خدشه‌دار کرد. این نامه، اعتبار هزاران قرارداد بین‌المللی که آمریکا آنها را امضا کرده، مورد تهدید قرار می‌دهد. البته این حق کنگره و رئیس‌جمهور آینده است اما در مدت ۲۹ سالی که من در کنگره بودم، حتی یکبار هم نشنیدم و ندیدم که چنین اتفاق عجیبی بیفتد. مهم نیست که رئیس‌جمهور چه کسی است؛ مساله اینجاست که تاکنون چنین اتفاقی هرگز رخ نداده است».
نگرانی این جاست که وقتی در اظهارات مقامات دولتی آن قدر قاطع موضع گرفته نمی شود که آمریکایی ها را حداقل در چنین اظهارات سخیفی به عقب نشینی وادارد و تنها زمانی که رهبری وارد میدان شود صحنه ی گفت و گو ها عوض می شود، چگونه می توان در دیگر میدان ها از مقاومت و ایستادگی نگران نبود؟
2. لحن مقامات آمریکایی نسبت به ملت ایران هر روز توهین آمیزتر و سخیف تر شده است. این موضوعیست که قبح آن را با هیچ قلم و توافقی نمی توان پاک کرد، چرا که عزت ملت ایران بزرگ ترین سرمایه ایست که با هیچ چیز قابل معاوضه نیست، چه اینکه تأمین کننده اقتدار دیپلماسی هم می باشد. ملت ایران توهین های خانم شرمن که در جایی گفت: «فریب و نیرنگ قسمتی از دی ان ای ایرانیان است» را فراموش نخواهد کرد؛ یا این اظهار نظر وی که «با پولهای ما بین فقرای ایران سبد کالایی توزیع می شود»، تا مورد اخیر آن یعنی توهین رهبر جناح اکثریت سنا، مک کانل که ایران را یکی از بدترین رژیم های جهان خواند.
اگر سابق بر این، توهین های شرمن و دیگر مسؤولین آمریکایی به شخص آنها محدود می شد، امکان نادیده گرفتن آن در معادلات جهانی و مذاکرات بود، اما تکرار همان اظهار نظرها توسط کنگره آمریکا نشان از روحیه خودبرتر بینی و منطق توهین مجموعه طرف آمریکایی است. در نامه 367 نماینده کنگره آمریکا به اباما که سوم فروردین در وب سایت کنگره منتشر شد، آمده است: «سوابق پنهان‌کاری ایران باعث می‌شود اعتماد به آنها بسیار دشوار باشد. همان‌طور که یک دیپلمات مذاکره کننده وزارت خارجه آمریکا گفت: فریبکاری بخشی از رفتار وراثتی – DNA - ایران است.»
3. در توافقنامه ژنو تعهدات ایران کاملا جزیی و مشخص بود، در حالی که تعهدات طرف مقابل کلی و قابل تفسیر بود. این موجب شد که گر چه ایران به تعلیقی دست زند که عملا موجب تعطیلی اکثر تأسیسات مهم هسته ای شد، اما عملکرد طرف مقابل به هیچ وجه قابل توجه نبود. برغم ادعای مقامات دولتی مبنی بر تثبیت حق هسته ای ایران در مذاکرات، می توان حقیقت ماجرا را در گفتار مقام معظم رهبری جست و جو کرد: « طرف ایرانی، برخی از کارهایی که میتوانست او را به توافق نزدیک کند انجام داده است. کارهای متعدّدی را انجام داده: گسترش و توسعه‌ی ماشین‌های غنی‌سازی را متوقّف کرده، خب این را لازم دانستند که یک برهه‌ای متوقّف کنند؛ تولید اورانیوم بیست درصد را - که یک کار بسیار بزرگی است رسیدن به دانش و فنّاوری بیست درصد، کار بسیار بزرگی بود؛ این را کسانی که اهل فنّند میدانند که رسیدن از پنج درصد به بیست درصد، اهمّیتش خیلی بیشتر است از رسیدن از بیست درصد به بالا؛ این کار بزرگ را جوانان ما و فنّاوران متعهّد ما انجام دادند - متوقّف کردند، اقتضای مذاکره این بود که متوقّف بکنند؛ کارخانه‌ی اراک را که یکی از کارهای بسیار بزرگ و مهمّ فنّاوری و یک هنر بزرگ فنّاوری است، فعلا متوقّف کرده‌اند؛ فردو را که یکی از برترین ابتکارهایی است که نیروهای ما و عناصر داخلی ما آن را برای امنیت دستگاه‌های سانتریفیوژ ما توانستند تأمین بکنند و تضمین بکنند، فعلا متوقّف کرده‌اند. این همه کارهای بزرگ انجام داده‌اند..»[4]
4. توافقنامه نشان داد که برخی تفاسیر هیأت ایرانی از بندها متفاوت است و یا مجال برای تفسیر و بهانه جویی طرف 1+5 باز است. به طور مثال با کاهش غنی سازی توسط ایران تا سطح 5 درصد، در گام نهایی غنی سازی در قالب ... (رضایت طرفینی) ادامه می یابد. پس اگر طرف مقابل از ما راضی نباشد نه تنها به توافقی نمی رسیم، بلکه شرایط بر ما سخت تر هم خواهد شد. از طرف دیگر همواره (و به طور خاص در آخرین گزارش آژانس) باقی ماندن نگرانی های غرب دست مایه عدم پیشرفت مذاکرات و نیز ادامه فشارها بر ایران بوده است. آیا این تجربه تلخ و سناریوی تکراری که بارها آزموده شده است، جای نگرانی را برای رهبری و مردم از حیله گری طرف مقابل بر جای نمی گذارد.
5. تجربه همین چند ماه، خود گویای بدعهدی آمریکا در تعهدات است. طرف آمریکایی نه تنها به تعهدات خود در برداشتن تحریم ها متعهد نبود، بلکه تحریم هایی جدید در چند مرحله علیه ایران وضع نمود. رهبر انقلاب در دیدار با مسؤولین وزارت امور خارجه فرمودند: «بعضی خیال می‌کردند به مجرد اینکه ما نشستیم و با اینها صحبت کردیم و در بعضی زمینه‌ها همکاری کردیم و تعامل کردیم و تفاهم کردیم، تحریمها برداشته خواهد شد، دشمنی‌ها کم خواهد شد. نه فقط تحریمها برداشته نشد و کم نشد، افزایش هم پیدا کرد. در این مدت، اینها تحریم‌های جدیدی را هم تحمیل کردند. بنابراین هیچ فایده‌ای ندارد. آدم عاقل دنبال کاری که فایده‌ای ندارد، نمی‌رود.»[5]
گذشته از اینکه تحریم های اصلی که شامل تحریم بانکی و تحریم نفتی می شود، هنوز بر جای خود باقیست، تحریم هایی چون هواپیمایی، کشتیرانی و خودروسازی عملا برداشته نشد، تا آنجه که رسما کری از عقد قرارداد جدید با خودروسازان ایران منع و تهدید به تحریم نمود.
امید است هیأت مذاکره کننده ایرانی با شناخت صحیح از سابقه، بدعهدی ها و حیله گری طرف آمریکایی و نیز با نگاه «مذاکره با دشمن» - که این نگاه مورد تأکید و تصریح مقام معظم رهبری هم هست- بتوانند حقوق ملت ایران را در جریان مذاکرات پاس بدارند.
[1] مقام معظم رهبری؛ 1/1/94
[2] مقام معظم رهبری؛ 21/12/93
[3] هاشمی رفسنجانی؛ 12/12/93
[4] مقام معظم رهبری؛ 19/11/93
[5] رهبر معظم انقلاب – 22/5/93
محمدرضا حاجی جعفری
پایان پیام
