به گزارش زاهدانه به نقل از   تهران نیوز ،خیمه شب بازی مشهورترین و رایج‌ترین نمایش عروسکی ایران که از زمان دقیق پیدایش آن، اطلاع زیادی در دست نیست. اما از قرون۱۱ میلادی در اشعار شاعران ایرانی دیده شده است که با توجه به این مورد می‌توان قدمت آن را به ۹۰۰ سال پیش تخمین زد.

به نظر می‌رسد صدها سال پیش مسافران ایرانی در هند بازیهای عروسکی آن دیار را دیدند  و  برخی از عروسکهای آنان را (بیشتراز بمبئی) با خود به جنوب ایران آوردند. عروسک‌های هندی به نسبت احتیاج داستانهای عروسکی ایرانی و به دلیل عدم آشنایی خیمه شب بازان ایرانی با روش اجرایی این عروسکها، تغییراتی پیدا کرد و بسیار ساده‌تر شد.

خیمه شب بازی نمایشی سیار است و همین ویژگی باعث شد که انواع تازه‌ای بیابد و هر نوع، صورت و نام تازه‌ای پیدا کند: بازی خیال، خیمه سایه گردان،پنج یا پهلوان کچلک، شب بازی یا خیمه شب بازی، خُم بازی، جی جی وی جی و…از جمه آنان است.

خیمه شب بازی شکل دیگری بود که شبها و در خیمه‌های که در دو طرفش دو چراغ روشن بود، نمایش داده می‌شد و گاه پیش از غروب تا سپیده دم ادامهمی‌یافت. صحنه صندوقی بود که یک طرف آن به طرف تماشاچیان باز بود و  طرف دیگرش اتاقی را نشان می‌داد. صندوق در خیمه بود و نمایشگردان پشت صندوق مخفی می‌شد و عروسکها را که گاه نزدیک به ۱۲۰ عروسک بود، با نخ یا یالهای نازک تکان می‌داد.

دو نوازنده جلوی خیمه می‌نشستند که یکی کمانچه می‌نواخت و یکی ضرب و با آواز داستان را می‌گفتند و گاه با عروسک‌ها گفت و گو می‌کنند.

امروزه از داستانهای این نوع نمایش‌ها خیلی کم اطلاع داریم  و از نامهای آنها فقط تعداد معدودی باقی مانده است.

کسی که جای عروسک‌ها صحبت می‌کند“سوتکی به اسم “صفیر” در دهان می‌گذارند تا صدا زیر و نازک شود که به آن استاد یا عروسک گردان می گویند.یک نوازنده اصلی که ضرب یا تار یا کمانچه می‌نوازد، و یک نفر هم به عنوان، مرشد ارتباط بین عروسک‌ها و مخاطب است.

در این هنر عروسک‌ها اسم‌های مختلفی دارند که داستان‌ها و حکایت زندگی آدم‌ها را بازی می‌کنند.

اشخاص مهم بازی  عبارت اند از: پهلوان کچل، پهلوان پنبه که تنها در برابر ضعفا صاحب شجاعت مضحکی است، عروس(که هم خجالتی و هم پُر مدعا است)، مادر زن که لجوج و از خود راضی است، ملا، جاروکشها، غولک و شیشه باز که هر دو نوازنده و شیرینکارند، طبق کش که جهیزیه ی عروس را حمل می کنتد،وروره ی جادو که پیرزنی وردخوان و طلس بند و بدقلب است، دیو چهارشاخ و آدم دو صورت که هر دو موذی و بیرحم اند،دختر شاه پریان که نمونه ی لطف و زیبایی است و دختر رویاهای قهرمان و بالاخره سیاه که غالباً با اسم هایی چون یاقوت یا مبارک خوانده میئشود و با صراحت و طنز و شیطنتی ظریف محور اصلی وقایع خنده آور است. مبارک همچون برادران عروسکی اش پانچ، کاپسترل، قرهگتز، پتروشکا، و… نماینده محرومان جامعه است و از حقوق آنان دفاع می کند و بر ظالمان می تازد.

قدمت این عروسک ها به ۲۰۰سال قبل باز می گردد

عدم توجه به خیمه شب بازی ریشه در بی توجهی مسوولان دارد

حسین ربیعی استاد خیمه شب بازی و نمایش گردان عروسک‌ها در گفت‌وگو با خبرنگار شهری «تهران نیوز»، گفت: از سال ۱۳۷۰ این حرفه را نزد مرحوم احمدیان استاد بزرگ خیمه شب بازی ایران آموختم که وی نوه استاد عروسک‌گردان دربار قاجار بود.

ربیعی در خصوص خیمه شب بازی تصریح کرد: در داخل خیمه یک نفر قرار می‌گیرد به نام استاد که با تبحر خاص تعدادی عروسک حتی تا بیست عدد را با دوست به گونه‌ای که تمامی عروسک‌ها حرکت کنند می گرداند، در جلوی خیمه دو نفر قرار می‌گیرند که یک نفر نوازنده و یک مرشد که رابطه بین  عروسک و مخاطب است.

او با اشاره به اینکه در دنیا هنر خیمه شب بازی را بهتر از مردم و مسئولان داخلی می‌شناسند خاطر نشان کرد: این اتفاق خوب در ایران در حال فراموشی است و ریشه در بی توجهی مسئولان فرهنگی کشور دارد.

وی با بیان اینکه تا کنون در بیش از ۱۲ جشواره بین المللی خیمه شب بازی را به نمایش گذاشتیم اضافه کرد: علاوه بر جشواره ها در به دعوت ۸ کشوربرای اجرا دعوت شدیم و این نشان از شناخت بهتر اروپای ها از خیمه شب بازی ایرانیان است.

این استاد خیمه شب بازی بی توجهی و نادیده گرفتن هنر خیمه شب بازی را مشکل اصلی در این حرفه عنوان کرد و خاطر نشان کرد: متأسفانه صدا و سیمابه جای اینکه به هنرهای سنتی و تأثیر گذار بپردازد کارتون‌ها و نمایش‌های را در رسانه ملی به نمایش می‌گذارد که با فرهنگ ایرانی سنخیتی ندارد.

ربیعی درباره تأثیر خیمه شب بازی می‌گوید: خیمه یک خصوصیت فوق العاده ای دارد که به خاطر جذاب بودن عروسک‌ها هر نوع ایده‌ای که در ذهن دارید به مخاطب بدهی و آن را به راحتی می پذیرد.

وی هچنین در مورد نمایش روز اول عید در آلمان گفت: جشن بزرگداشت نوروز در جمع ایرانیان مقیم هامبورگ و علاقه‌مندان آلمانی فرهنگ و تمدن ایرانی با اجرای ویژه خیمه شب بازی – رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در آلمان برگزار شد.

این کارشناس افزود: تمام ایرانی‌هایی که سال‌ها از وطن دور بودن و در سن جوانی در خیابان گلوبند خیمه شب بازی دیدن امروز ۷۵ ساله هستند برایشان حس نوستالژی خاصی داشت و همچنین آلمانی‌هایی که تا حالا عروسک دونخ حرکت ندیده بودند که چقدر زیبا می‌تواند ارتباط برقرار کند.

او اضافه کرد: روز آخر در موزه دالم (موزه مردم شناسی) در برلین که جشنواره‌ای بود برای مللی که نوروز دارند و در آنجا خیمه شب بازی از ایران بهترین  نمایش برگزیده شد.

انتهای پیام/